Тамхины хяналтын тухай хуулийн дутууг ингэж гүйцээнэ
Тамхины хяналтын тухай хуультай болоод 12 жил болж байна. Уг хуульд 2012, 2015 онуудад нэмэлт өөрчлөлт оруулсан байдаг. Бидний хамгийн сайн мэддэгээр тамхи худалдаалах цэгийг сургууль, цэцэрлэгээс тодорхой зайд байлгах, нийтийн эзэмшлийн орчинд тамхи татахгүй байх зэрэг үр дүнтэй хэрэгжиж буй заалтууд байгаа. Уг нь энэ хуулийг маш сайн болсон гэдгийг Олон улсын шинжээчид, ДЭМБ-ынхан хүлээн зөвшөөрдөг байна. Харамсалтай нь 2015 онд уг хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж тамхи татах цэг байгуулахыг зөвшөөрсөн нь ДЭМБ-ын Тамхины хяналтын суурь конвенцийг зөрчсөн алхам болжээ. Өөрөөр хэлбэл манай УИХ Монгол Улсын нэгдэн орсон Олон улсын конвенцийг зөрчсөн байна. Ингэснээр албан байгууллага, олон нийтийн газар тамхи татах цэгүүд байгуулагдаж, дам тамхидалт даамжирсан хэвээр үлдсэн байгаа юм.
ДЭМБ-ын Тамхины хяналтын суурь конвенцийн гуравдугаар хэсгийн наймдугаар зүйлд “Тамхины утаанд нэрвэгдэх явдлаас хамгаалах” гэсэн бүлэг заалт бий. Үүгээрээ “…тамхины хэрэглээний төвшин, тамхины утаанд нэрвэгдэх явдлыг тасралтгүй бөгөөд үлэмж хэмжээгээр бууруулах”-ыг уриалсан байдаг. Мөн УИХ-аас 2013 онд баталсан Тамхитай тэмцэх үндэсний хөтөлбөрт Тамхины хяналтын суурь конвенцийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээг тусгасан бүлэг бий.
Гэвч Тамхины хяналтын тухай хуульд 2015 онд оруулсан өөрчлөлтөөс болж Олон улсын конвенц болон үндэсний хөтөлбөрийн хэрэгжилт ноцтой зөрчигджээ.
УИХ-ын гишүүн Б.Баттөмөр Тамхины хяналтын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг санаачлан УИХ-д өргөн бариад байна.
Ер нь бол Тамхины хяналтын тухай хуулийн үндсэн зорилго нь хүмүүсийг тамхины хор хөнөөлөөс хол байлгахад орших учиртай юм. Тэгвэл зарим талаар дутуу боловсруулж баталснаас энэ хууль ДЭМБ-ын Тамхины хяналтын суурь конвенци нийцдэггүй юм байна. Гэтэл манай улс энэ конвенцид 2003 онд нэгдчихсэн байдаг. Нэгэнт нэгдчихсэн гэрээнд нийцүүлэхийн тулд зарим өөрчлөлтийг оруулах зайлшгүй шаардлагатай ажээ. Манай улс тамхины хэрэглээгээрээ дэлхийд эхний 10-т жагсдаг гэдэг лут үнэлгээтэй. 15 ба түүнээс дээш насны монголчуудын гуравны нэг нь тамхийг тогтмол хэрэглэдэг эрчүүдийн тал хувь нь, бүсгүйчүүдийн 5.3 хувь нь тамхи татдаг гэдэг. ДЭМБ-аас манай улсад хийсэн судалгаагаар бүр ч эвгүйцмээр дүн гарсан байна. 13-15 насны хөвгүүдийн 20.3 хувь, охидын 8.3 хувь нь тамхи татдаг.
Нөгөөтэйгүүр сургуулийн насны хүүхдүүд өөрсдөө татдаггүй ч 42.4 хувь нь гэртээ, 49.8 хувь нь олон нийтийн газарт тамхины утаагаар байнга амьсгалдаг гэжээ. Өөрөөр хэлбэл, гэр нь, олон нийтийн газрууд ч тамхины утаатай байна гэжээ.Манайхан дам тамхидалт гэж нэрлээд байдаг. Ийм агаараар амьсгалах нь тамхичнаас ч илүү хорддог гэсэн сонин дүгнэлт бий. Дам тамхидалт нь зүрх судас, уушгины өвчин, зүрхний шигдээс, хорт хавдар, цусны цочмог дутмагшил, элдэв халдварт бус өвчний үндэс болдгийг эрүүл мэндийн шинжлэх ухаан нэгэнт нотолжээ. Энэ мэтээс үүдээд дотоод орчинд тамхийг хориглох зайлшгүй шаардлага гарч ирж байгаа юм.
Тиймээс дотоод орчин буюу баар, цэнгээний газар, оффис, үзвэр, үйлчилгээний газрууд, тэдгээрийн дотор хийгээд орох хэсэгт бий болгосон тамхи татах цэгүүдийг “татан буулгах” шаардлагатай юм байна.
Үүдэнд, зоорийн давхарт, бүр тусгай битүүмжилсэн гэж байгаа ч хортой агаар нь тухайн орчноо нийтэд нь бохирдуулдаг байна. Ингэхээр тамхи татах цэгийг гадагш гаргана гэсэн үг.
“Тамхины утаанаас болон тамхины хор уршгаас иргэдээ хамгаалах тухай” хуулийг Төрийн Дум 2013 оны эхээр баталжээ. Энэ хуулиараа ресторан, байрны орц тэр ч бүү хэл алсын чиглэлийн галт тэргэнд тамхи татахыг хориглосон байна. Хуульд тамхины төрлийн бүтээгдэхүүнийг сурталчлахыг бүрэн хориглоод зогсохгүй, шинээр гарах уран бүтээлд хүртэл тамхи татаж буйгаар дүрслэхийг хориглосон юм.
Тухайн үед социологчид болон эмч нарын тооцоолсноор тус улсын нийт хүн амын 41 хувь нь тамхи татдаг гэсэн дүн гарчээ. Ийм учраас тамхийг ийнхүү хориглосон байгаа юм.
Хуулийн төсөлд ДЭМБ-ын тамхины хяналтын суурь конвенцид нийцүүлсэн дотоод орчинд тамхи татах, тамхи татах цэг байгуулахыг бүрмөсөн хориглох, Тамхийг биет байдлаар ил харагдахааргүй хаалт хийж, гадна талд нь зөвхөн “тамхи” гэсэн бичвэрийг цагаан дээр хараар бичиж тусгайлан зориулагдсан, зохих хаалттай тавиуранд худалдах, улсын болон орон нутгийн хэмжээнд Тамхины хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд хяналт тавих олон нийтийн төлөөлөлтэй үндэсний болон орон нутгийн хороог байгуулан ажиллуулах; Тамхины эсрэг иргэн шаардлага тавих эрхтэй байх, шаардлагыг орон нутагт нь хүлээн авч арга хэмжээ авдаг байх, Дүрст бичлэгээр зөрчлийг илрүүлсэн бол арга хэмжээ авдаг болох, Зөрчлийн дагуу арга хэмжээ авахад цахим сүлжээ, программыг ашиглах; Тамхины эсрэг үйл ажиллагаанд Эрүүл мэндийг дэмжих сангийн хэмжээг 10 хувь болгон нэмэгдүүлэх; Зөвшөөрлийг олгохоос татгалзах, сунгахгүй байх, түдгэлзүүлэх, цуцлахдаа тамхины эсрэг хорооны саналд үндэслэх зэргийг тусгасан байна.
Түүнчлэн Тамхины хяналтын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг Эрүү мэндийн сайдын тушаалаар батлагдсан ажлын хэсэг, холбогдох төрийн, төрийн бус, мэргэжлийн байгууллагуудаас саналыг нь авч, тамхины хяналтын эрх зүйн орчныг амжилттай бүрдүүлж тамхи үйлдвэрлэгчдийн ашиг сонирхлын эсрэг хүчтэй зогсож байгаа ОХУ-ын хуульч, шинжээчдийн техникийн тусламжтайгаар боловсруулжээ.
Уг хуулийн төслийг УИХ-ын намрын чуулганаар хэлэлцэж эхлэх юм.
Б.Дамдин
Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин
URL:
