Ганданг газрын хөрснөөс…

Улаанбаатарынхаа хэрхэн хөгжин цэцэглэж буйг харуулж, орчин цагийн барилгууд, ресторан баар, үзвэр үйлчилгээг үзүүлж, аль чадах хэрээр харь хэлээр магтан дуулж яваад яалт ч үгүй “Гандангийн дэнжийн хажуугаар галигуулах” шаардлага гардаг юм байна. “Энэ юу вэ” хэмээн нүд нь орой дээрээ гарсан жуулчны асуултад овоо гадарлаж байсан харь хэл толгойноос гэнэт арчигдаж, харц маань бүлтгэнэн, хэл маань ээрэв. Гадаадынхны өмнө байгаагаараа байж, үнэн юмыг үнэнээр нь харуулахгүй юу гэж үү?

Гандан бол бурханы олон шавь нарын номын дуу хонх дамрын аятай хоршиж, арц хүжийн анхилуун үнэр, зөвхөн буяныг сэтгэх хүмүүсийн дөлгөөн намуун аяс хөдөлгөөн хэдэн мянган сүсэгтнүүдийн сэтгэлийг өөрийн эрхгүй тийш нь татах бөлгөө. Яг 19-20 зууны Бурхан номын ариун газар шигээ.

Гэвч зулын дор харанхуй гэдэг шиг Гандангийн дэнж нь золбин нохой, угаадас, үнс нурам, хогон овоолго, ялгадас, өмхий самхай, утаа униар, бохир шалбааг, хэв загваргүй хашаанууд, гуйлгачдын сонгомол дүр зураг. Яг 20-р зууны эхэн шигээ.

Гандан үнэхээр аймаар уу? Тийм, аймаар. Гэр бүл маань хагас жил тэнд нэг умгар өрөө хөлслөн амьдарч байсан юм. Өвөлдөө жорлон нь дүүрч овойгоод, орох байтугай харах арга байхгүй. Орон сууцанд өссөн зан минь хөдөлвөл, Гандан хийдийн арай дөнгүүр модон жорлон луу нь маарш. Харин дургүй хүрч, биеийн амраа харвал амьдарч байгаа хашаа руугаа гадна талаас нь… Хашааны эзний сүүлд ухсан жорлонгийн нүх гэрийнх нь хаалганаас яг долоон алхам (нээрээ би сониуч зангаараа алхаж үзсэн юм шүү).

Нохой байгаа хэр нь дээвэр нийлсэн байшингуудаар дамжаад, гадаа хатаасан цайны хэдэн цамц өмдийг маань тэсгээхгүй байнга. Нэг удаа цагаан сараа хөдөө яваад, шөнө гандангийн муу хөлсний дан өрөөндөө орж ирээд сайхан гал түлэх гэтэл нэг л юм дутаад болдоггүй. Хартал зуухны маань янданг сугалаад одож. Хөлдөж үхэлтэй биш дээ, аргаа барсан эхнэр бид хоёр айлд очиж нэг хоногийг өнгөрөөж билээ.

Зундаа жаахан бороо орохоор жорлонгийн бохир нь хог үнстэйгээ хамт урсаад гудамжаар нэг заваан шалбааг. Яаж гутлаа тослоод ч арван жил арчаагүй мэт заваан юм хотын гудамжинд гарч ирнэ дээ.

Өвөл өнөө бохир, угаадас нь гудамжаар нэг хөлдөөд, аз болж хальтралгүй төв зам руу орж чадвал, өнөө тэнгэрийн … атгасан мэт баярлаж, өдрийн турш баяр жаргалтай явна.
Харин гай болж унавал, хавийн амьтан айж үргэхээр халтар, үнсэн саарал амьтан доёогнон гарч ирээд, ажлынхаа зүг маажигнан алхана. Өдрийн турш гуниг, биеэс өмхий ханхлаад ч байх шиг…

Гандан бол нийслэл хотын маань төвд байрладаг ядуучуудын хаалттай хот. Хот ч гэж дээ, энд бусад гэр хороолол руу татаж буй халуун хүйтэн усны шугам, гэрэлтүүлэг байхгүй, шонгийн утаснууд нь нүд эрээлжлэм хэрж, ачааллаа даадаггүйгээс цахилгаан байнга тасраастай. Хогийн болон түргэний тэрэг, галын машин орж ирэх зай сүв нэг ч үгүй. Тэжээмэл, золбин нь мэдэгдэхгүй нохдууд нь шөнийн цагаар гэнэт дайрахаас сэргийлж галзуугийн вакцин байнга хийлгээстэй. Энд бизнес эрхлэгчид нь хүртэл газар авч, үйлдвэрлэл үйлчилгээ хийхээс халгаастай.

Энэхүү газар бурханы олон шавь нар нь бөөсөө алахаас ч айдаг нүглийг тэвчих зангаараа амгалан нүдээр орчноо мэлэрмүй. Өглөгийн эзэд сүсэгтэн олон нь Жанрайсэг бурханаа тойрч, буяны модоо эргээд бушуухан холдоод үл анзаарсу. Их тэнгэр – төв талбай гэсэн маршруттай, гадаад руу байнгын айлчлалаас өөрийг үл мэдэх төр засгийн томчуул, засаг захиргааны эзэд нь нүгэл үйлдсэн үедээ л түүн лүү харж залбирдаг амуй.
ГАНДАНГ ГАЗРЫН ХӨРСНӨӨС нь эхэлж цэвэрлэн, бүхий л гэр хорооллыг нүүлгээд, Төв азийн цээжин дээр орших Буддийн шашны хамгийн том төв болгон тохижуулаад, бусдын нүдийг хужирлаж, өөрсдийн сэтгэлийг баясгах ариун дагшин газар болгож хувиргая.

Гэр хорооллынхон нь нүүхгүй гэж үү. Одоо нүүнээ, өөрсдөө ч яаж амьдрах вэ? гэж халгаж суугаа наад хэд чинь. Харин бурхан номыг бясалгагч лам нар нь хамба тэргүүнтэйгээ хамт энэхүү газрыг тийнхүү өөрчлөх тухай том уриалга гаргаж, бүтээх ном судрыг нь нэгэн дуугаар уншвал хамгийн том буян тэр болох ажгуу.
Ум ма ни бад мэ хум…