Ц.Шинэбаяр: Өнгөрсөн цаг нь бөөн хулгай, луйвар байдаг учраас МАН-ынхан үргэлж ирээдүй цаг дээр ярьдаг

УИХ-ын гишүүн Ц.Шинэбаяртай ярилцлаа.

-БНН-тай  хамтран ажил­лах холбоо байгуулснаа ал­бан ёсоор мэдэгдсэн. Та бүх­ний энэ мэдэгдэл олон шүүмж­лэлийг дагуулсаар бай­на. Н.Энх­баярыг хоригд­могц Ц.Ши­­нэбаяр, Б.Жаргалсай­хан нар нүүр бурууллаа, хүн ча­­наргүй ч гэдэг юм уу?
-Сонгуульд нэр дэвших асуу­­далд хүн чанарын тухай яриг­дахгүй л дээ. Хоёрдугаарт, МАХН-тай эвсэх тухай хү­сэл­тийг  аль аль нам нь гаргаж бай­­­гаагүй. Тийм яриа огт бай­­гаагүй. БНН-тай хамтран ажил­лах холбоо байгуулсан. Тэр ч утгаараа сонгуульд барьж орох мөрийн хөтөлбөрөө эрт бо­­­ловс­руулсан байсан. Мө­рийн хө­төлбөрт эвсэх тухай асуу­­дал яригдсан үед хоёр нам хоорондоо ярьж байгаад  давхц­сан зүйлээ нэгтгээд сонгуулийн бэлтгэл ажил явж байна. Ер нь Монголын олигархижсан бү­лэг­лэлийн эсрэг эвсэл байгуулахад юу нь болохгүй гэж. Байж болох л хувилбар биз дээ.
-МАХН-тай эвсч сонгуульд  орохгүй байх шалтгаан чинь юу юм бэ?
-Бид мөрийн хөтөлбөрөө нэгт­гээд хэлэлцээр дээр сууж чад­сан бол болох л байсан. Мө­­рийн хөтөлбөрийн тухайд ха­рилцан зөвшилцөлд хүрч ча­даагүй. Аль аль нь эвсэнэ гэж бо­долгүй мөрийн хөтөлбөрөө бо­ловсруулчихсан байсан боло­хоор  нэгдэж болохгүй л дээ.
-Монгол Улсын гадаад өрийн тухай мэдээллийг  та хийж байсан. Харин таны мэ­­дээллийг Засгийн газар үгүйс­­гэсэн. Та яг ямар  ба­рим­­тад тул­гуурлаж 9.6 тэр­бум гэдэг тоог хэлсэн юм бэ?
-Монгол Улсын гадаад өр 9.6 тэрбум  хүрчихсэн байна. Энэ нь Монголбанкны албан ёс­ны вэбсайтан дээр байгаа  мэ­дээлэл. Засгийн газар болохоор  үүнээс зөвхөн өөрийнхөө өрийг салгаж аваад яриад байгаа юм. Уг нь Монгол Улсын гадаад өр гэдэгт аж  ахуйн нэгж, хувь хүн,  хувийн хэвшлийн өр давхар ордог.  Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсын Засгийн газрын зүгээс баталгаа гаргасан өр давхар явж байгаа юм. Харин Засгийн газар яагаад энэ тухай ярихгүй байгааг  гайхаж байна. Дэлхийн эдийн засгийн  хямрал 2009 онд болоход Исланд ул­сыг барьцаалж, гадаадын ху­вийн компаниуд зээл аваад сүй­рүүлж байсан түүх бий. Яг түүнтэй адил үйл явдал бо­лохгүй гэх баталгаа байхгүй. Гэ­тэл Засгийн газар энэ тухай зо­риудаар мушгин гуйвуулж байгаа юм.
-Улс төрийн нөхцөл бай­далтай холбоотой цаг үеийн зарим асуудлаар ярилцъя гэж бодлоо. МАХН-ын буу­рийг сахина гээд явж бай­хад УИХ-ын гишүүдээс та­ныг гээд гараад ирэх хүн бай­гаагүй. Гэтэл Н.Энхбаяр дар­гыг баривчлах үеэр  маш зоригтой дуугарч гарч ир­лээ?
-УИХ-ын гишүүд өөрсдийн итгэл үнэмшлээрээ намаасаа гарч өөр улс төрийн хүчинд эл­сэх сонголт хийх эрх нь байдаг. Тиймээс тухайн ги­шүүд сонголтоо хийгээд явж байгааг тийм, ийм байна гэж хэлээд байх эрх байхгүй. На­маа­саа гарах тухай ярихаар л  АТГ-т өгнө шүү гэдэг үгээр да­лайлгана. Ийм маягаар намдаа  барь­цаалагдчихаад МАН-аас  гарч чадахгүй байгаа  олон хүн бий.
-Н.Энхбаяр даргын барив­чилгааны болоод хуурай өлс­гөлөн зарласан үйл явд­лыг та хэрхэн дүгнэх вэ?
-Болж байгаа процессыг  ха­рахад  хэт их  сүржигнэж, дөв­чигнөсөн нийгмийн анхаарлыг зо­риуд Н.Энхбаяр дээр төв­лөрүүлэх гэсэн зүйл яваад байна. Цагдаагийн байгууллага чинь хүн баривчилна гэвэл гадаадаас ч байсан хулгайлаад  л аваад  ирдэг. Гэтэл гадаад өр нь 9.6 тэрбум болчихсон.  Оюутолгойн гэрээний хөрөнгө оруу­лалтын хэмжээ 10 гаруй тэр­бум болтлоо өсчихсөн. Ашигт малтмалын хуулийн да­гуу Оюутолгойн гэрээний 10 ху­вийг хөрөнгийн биржээр за­рах ёстой байтал энэ талаар дуу­гарч байгаа хүн нэг ч алга. Ярихгүй байсаар байгаад сон­гуульд орох сонирхолтой олон хүн байна. Монголын ард түмэнд нэг ч төгрөгийн ноог­дол ашиг өгдөггүй олон га­даад компаниудын тухай ма­най Зас­гийн газар аль болох ярих­гүйг хичээж, хэт нэг тийшээ туйлш­ран өдөр хоног аргацааж бай­гаад  сонгуулийн кампанит ажил­тай золгох тухай бодоод байна.
Энэ бүхнээс харахад  эрх ба­ригчид яагаад ийм худал хуур­маргаар явсаар  дөрвөн жилийг ар­даа барж, сонгуульд орох гээд байгаа юм бол гэдгийг нь гай­хаад байна.
-Н.Энхбаярын амь насыг аюултай байдалд ороод бай­гаа нь ч гэсэн  шоу байна гэж үү.
-Тийм ээ. Энэ бол зүгээр л эрх баригчдын шоу. Ямар ч хүнийг  шалгаж болно. Шалгахыг нь ерөө­сөө үгүйсгээгүй. Гэтэл сүр бадруулаад байгаа нь нийг­мийн анхаарлыг өөр тийш хан­дуулдаг нь дээр хэлсэнчлэн  Тавантолгойн хувьцаагаа өгч ча­дахгүй болсон. Сая төгрөгийн ам­лалтаа биелүүлэхгүйд хүр­сэн. Стратегийн орд газруудыг хэд­хэн хүний гарт өгсөн явд­лаа  нуун дарагдуулах гэсэн оролд­лого.
-Та Н.Энхбаяр даргыг эр­гэж очсон уу?
-Очоогүй. Тэртэй тэргүй  нийг­мийн болоод  төрийн бүх л ан­­хаарал  тэнд байгаа.
-Баривчилж  байхад  нь  Н.Энх­­баярын гэрт байс­наар зог­сохгүй маш эвгүй үйлд­лийг олны өмнө та гар­га­­сан. Тиймээс таныг түүн­тэй холбоо тасраагүй бай­гаа тө­дийгүй ХМХН-ыг ч Н.Энх­баяраас ха­раат гэх мэтээр тай­л­барлах улстөр­чид байна л даа?
-Хараат гээд ярих юм бол Мон­голын бүх эрх баригч намууд га­даадын хараат байдаг ш дээ.  МАН, АН ялгаагүй эдийн зас­гийн алуурчдын гарт байгаа.  Бид харин хэнээс ч хараат биш.  Ту­хайлбал, “South gobi sands”-тэй холбоотойгоор Төрийн эзэмш­­лийн хувь хэмжээг тог­тоох ёстой. Өнөөдөр тогтоож ча­­дахгүй байгаа нь эдийн зас­гийн алуурчдын хараат гэдгийг нь нотолж байгаа биз дээ.
-Ц.Нямдоржийг огцруулах асуудлыг нам дотроосоо ги­шүүд нь  тавьсан нь  бараг л ца­гийн гарз болж хувирлаа.
-Ц.Нямдоржоосоо авахуу­лаад өнгөрсөн дөрвөн жилд бүгд л ажил хийгээгүй. Ц.Ням­дор­­жийг авч үлдсэн ч,  үхсэн ч хамтдаа гэсэн үг. Тиймээс нөх­­цөл байдал ийм байхад юу гэж нэгийгээ түлхэх вэ дээ. Стра­тегийн орд газраас олдог ашгаа ху­вааж иддэгээ нуухын тулд хийж  байгаа ажил.  Цахим үнэм­лэхийн тухайд ч тэр бү­тэлгүй хүмүүст даалгасан юм чинь үр дүн нь ямар гарах нь мэ­дээж  байсан.
-Ц.Нямдоржийг авч үлдэх нь намынх нь нэр хүндээс илүү байна,  тийм үү?
-Гэмт хэрэгтнүүдтэй юун нам ярих гээд байгаа юм бэ. Гэмт хэ­рэгтнүүдийн нам гэдгийг олон удаа хэлж байгаа шүү дээ, би.  Тавантолгойн хувьцаа бол үлгэр  болох нь тодорхой бол­­лоо. Ярихдаа болохоор Та­вантолгой гэж ярьчихаад өгөх­дөө нэг толгойн 10 хувь байгааг зөвшөөрөх боломжгүй хууран мэхлэлт. Одоо гаргаад тавьсан мөрийн хөтөлбөрүүдээс нь ха­рахад ч тэр, үргэлж ирээдүй цаг дээр байна лээ. Өнгөрсөн цаг дээр ярих юм бол бөөн хулгай луй­вар болж хувирна. Харин одоо цаг дээр яръя гэвэл хийсэн бүтээсэн зүйл тэдэнд байхгүй. Бас л хууран мэхлэлт. 2030, 2020 он гээд л ирээдүй цаг дээр ярина. Үүнээс гадна 40 мянган айлын сууц ярьж байснаа 100 мянган айлынхыг ярьж эхэлсэн. Зургаа нь баригдаагүй байхад 200 мянган  айлын орон сууц гээд ярих  гэж хууран мэхлэлт л биз дээ.
-Хэрэв УИХ-д МАХН-ын бү­лэг байгуулагдах  хэмжээнд хүр­вэл таны сонголт ямар байх бол?
-Бүлэг байгуулах гэсэн өчүү­хэн асуудлаар гэмт хэрэгт­нүү­дийг  хаацайлах хэрэг байхгүй. МАХН-ын бүлэг  байгуулагдах гэж байна. Байгуулах нь байна гэдэг мэдээллээр өдөр хоног авах л арга шүү дээ.  Тэгэхээр Ч.Улаан нарын гишүүдийн сон­голтыг сайн мэдэхгүй байна. Ха­рин миний хувьд гэмт хэрэгт­нүүдээс аль хэдийн салчихсан хүн. Тийм гэмт хэрэгтнүүдийн дотор байж бүлэг  хэрэг үйл­дэхийг хүсэхгүй байна.
-Та ингэж ярьдаг ч тэдэн­тэй үйл ажиллагаагаараа хол­богд­дог болох нь Н.Энх­баярыг ба­ривчлах  үеийн дүр зургууд но­толж байгаа юм биш үү?
-Харин Н.Энхбаяр даргыг ба­ривч­лах үед яагаад би гэрт нь байж болдоггүй юм. Би хаана ч байж болно шүү дээ. Тэр ч бүү хэл намайг олон хүн намаасаа битгий гараасай гэж боддог л байсан гэсэн, МАН-ынхан. Би тэнд байгаагүй. МАХН-ынхан байлгахыг хүссэн  би мөн л  тэнд байгаагүй. Би өөрийнхөөрөө  л байдаг. Тэгснийхээ төлөө бу­руутан болно гэж бодохгүй бай­на.

Б.Даваа