Дээд шүүхэд хууль тогтоох эрх бий юу?

Шүүхийн тухай хуулийн 7.16-д “…Хууль дээдлэх нь шүүхийн зохион байгуулалт, үйл ажиллагааны үндсэн зарчим мөн” гэжээ. Тийм л дээ, шүүх хууль хэрэгжүүлэх л үүрэгтэй. Шинэ цагийн түүхийнхээ 94 жилийн хугацаанд энэ үүргээ биелүүлсээр  иржээ. Гэтэл шүүх өнөөдөр таалагдахгүй хуулиа хэрэглэхгүй гээд гэдийдэг болжээ. Дээд шүүхийн Эрүүгийн танхимын тэргүүн Т.Уранцэцэг УИХ-ын байнгын хорооны хуралдаан дээр ингэж цочтол мэдэгдэл хийв. Тэрээр Дээд шүүх Өршөөлийн хуулийг эсэргүүцэн Үндсэн хуулийн цэцэд хүсэлт гаргасныг гишүүдэд дуулгасан юм. Энэ талаар хэлэхдээ “…Шүүх бүрэлдэхүүн зургаан цаг зөвлөлдөж эл шударга бус байдлын талаар ярилцсан. Ингээд нэгбүрчлэн судалсны эцэст Өршөөлийн хууль нь Үндсэн хуулийн хэд хэдэн заалтыг зөрчсөн гэдэг дүгнэлтэд хүрсэн.  Олон улсын гэрээг зөрчсөн Өршөөлийн хуулийг шүүх хэрэглэхгүй” гэв. Уг нь Дээд шүүх болон Үндсэн хуулийн цэцийн харилцах шалтгааныг Шүүхийн тухай хуулиар тов тодорхой заагаад өгчихөж. Энэ хуулийн 7.5-д “…Улсын дээд шүүх энэ хуулийн 7.4-т заасан саналыг хэлэлцэж үндэслэлтэй гэж үзвэл Үндсэн хуулийн цэцэд хүсэлт гаргана” гэсэн байна. Харин шүүхийн “…Хуулийг хэрэглэхгүй” гэдэг эрх хаана ч алга. Тэгээд ч Ерөнхийлөгч Өршөөлийн хуульд хориг тавьсан, Их хурал түүнийг нь хүлээгээд авчихсан. Бас уг хуулийг дахин хэлэлцэж эхэлсэн. Нэг үгээр хэлбэл,  батлагдаагүй хуультай адил. Гэтэл Дээд шүүх Үндсэн хуулийн цэцэд хандахын зэрэгцээ, УИХ дээр ийм мэдэгдэл хийгээд сууж байгаа нь шууд утгаараа УИХ-ын хууль тогтоох бүрэн эрхэд халдсан үйлдэл гэдгийг улстөрчид, хуульчид хэлж байна.

Ер нь шүүхийн байгууллагатай холбоотой “даварсан” үйлдлүүд сүүлийн үед шил даран гарах болсныг хэлэх хэрэгтэй. Улс нийтээрээ бүсээ чангалж, хямралыг давах бодлого боловсруулж, яам, агентлаг, газраар нь татан буулгах тухай ярьж байхад шүүгчдийн цалинг 30 хувиар бууруулахыг эсэргүүцэж, “Монголын хуульчдын холбоо”, “Монголын шүүгчдийн холбоо” зэрэг ТББ элдэв мэдэгдэл гаргаж буй. Бас л Үндсэн хууль зөрчлөө хэмээж байна.

Зүй нь хүний эрхийг дээдэлж ажиллах үүрэгтэй шүүх нь Өршөөлийн хуулийг эсэргүүцэж бус удаалаа хэмээн PR хийх ёстой. Бас хямралын энэ цаг үед 30 байтугай 50 хувиар цалингаа тануулсан ч “олон юм” ярих хэрэггүй юм. Учир нь шүүхийн шинэчлэл гээчийн хүрээнд  шүүгчдийн хүссэнээр Шүүхийн ерөнхий зөвлөл гэдэг “зантгар” том газрыг байгуулсан. Шүүгчдийг Монголдоо хамгийн өндөр цалинтай болгосон.  Харин хууль тогтоох өндөр эрх мэдлийг олгоогүй юм.

Б.Дамдин

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин